METONIMI
LOGIKAL ING BASA JAWA
Muhammad Isyommudin
12020114208
2012 / C
A. Purwaka
Sesambungan metonimi logikal perangane saka metonimi.
Sesambungan teges metonimi logikal ing masyarakat wis lumrah dinggo ing saben
dinane. Basa kang digunakake sesambungan teges metonimi yaiku basa kang wis
rumaket ana ing masyarakat lan nduweni sipat asosiatif. Panliten ngenani
sesambungan teges metonimi uga wis nate ditindakake dening Susanto (2009). Saka
andharan panliten kasebut pranyata jinise metonimi nduweni akeh perangane.
Andharan kasebut nuduhake yen sesambungan teges bisa owah amerga anane panliten
ngenani dhata kang ditliti.
Dhasare ngandharake bab iki amarga para pamarsudi
sakehe ngandharake ngenani metonimi, nanging mung winates ngandharake tegese
lan pamerange. Andharan ngenani metonimi logikal ing basa Jawa bisa diandharake
luwih rowa maneh lan diwenehi tuladha-tuladha sing ana sesambungan karo topik.
Tujuwane ngandharake metonimi logikal ing basa Jawa
supaya pamaca bisa ngerteni kahanane
metonimi logikal ing basa Jawa. Saliyane kuwi uga dingerteni titikane metonimi
logikal ing basa Jawa.
Adhedhasar andharan ing ndhuwur prelu anane andharan
kanthi gamblang lan luwih jero ngenani sesambungan teges metonimi kang awujud
logikal ing basa Jawa kanthi nggunakake konsep teoritis kanggo ngandharake
sesambungan teges. Mula ing makalah iki
bakal ngandharake ngenani sesambungan teges metonimi logikal ing basa Jawa,
supaya sesambungan teges kasebut bisa diandharake luwih jero lan gamblang.
B. Andharan
Kaya kang wis
diandharake ing ndhuwur, makalah iki bakal ngandharake ngenani tegese metonimi awujud logikal, titikane metonimi logikal,
lan pamerangan metonimi logikal, saengga bisa ngerteni metonimi
logikal ing basa Jawa.
Mula saka iku, makalah iki bakal ngandharake kanthi cetha.
1. Tegese
Metonimi Logikal
Metonimi yaiku sesambungan teges kang nggunakake penganggo aran utawa
jeneng samubarang kang nduweni sesambungan kang raket utawa kang nggambarake
sakabehe kanggo saperangan kang wis disarujuki lan dangerteni masyarakat.
Metonimi
kalebu sesambungane teges. Metonimi yaiku asale saka basa Yunani, saka tembung
“meta” sing tegese nuduhake owah-owahan, lan saka tembung “onoma” tegese
jeneng. Dadi metonimi yaiku salah sijine lelewane basa sing nggunakake tembung
utawa objek kanggo nyulihi samubarang amarga nduweni sesambungan kang
cedhak.
Kamus linguistik (Kridalaksana, 2011)
metonimi yaiku panganggone jeneng utawa samubarang liyan kang nduweni asosiasi
utawa apa sing dadi atribute. Uga ana
sing ngandharake yen metonimi yaiku salah sawijine majas kang nggunakake jeneng
samubarang kanggo samubarang liyane kang ana sambung rakete karo samubarang kuwi
mau (Dale (et al), 1971:234). Moeliono (1984:3) uga ngandharake tegese metonimi
yaiku majas kang kanggo jeneng utawa bab kang disambungake karo pawongan.
Samubarang utawa bab kuwi mau minangka sesulihe. Kita uga bisa nyebutake
pangripta utawa pangriptane yen sing kita maksud yaiku asil pangripta lan pangriptane
utawa kang kita maksudake yakuwi samubarange.
Saliyane iku uga ana para ahli liya kang ngandharake
tegese metonimi, kaya dene andharane Parera (2004:121) metonimi yaiku celukan
kanggo salah sawijine objek utawa tumindak sing rumaket ing objek utawa
tumindak sing sesambungan. Wijana (2008:54) ngandharake yen metonimi yaiku tembung kang tuwuh amerga ana sambung rakete
tembung-tembung kang sinambung. Banjur uga ana sing ngandharake yen metonimi
nduweni teges rong objek kang nduweni makna cedhak, kadhangkala
samubarang sing digunakake ngganteni samubarang kang dimaksud (Pateda,
1996:237). Djajasudarma (2012:86) uga ngandharake metonimi arupa panganggo
jeneng tetenger utawa jeneng samubarang kang disambungake karo pawongan,
barang, utawa objek minangka sesulih. Ullman (2009) ngandharake yen metonimi beda
karo metafor. Metonimi ora wujud sesambungan tembung anyar, nanging tuwuh saka
tembung-tembung kang sesambungan karo objek kang nduweni makna cedhak.
Saka andharan para panliti ing dhuwur bisa
dingerteni metonimi yaiku sesambungan
teges kang nggunakake penganggo aran utawa jeneng samubarang kang nduweni
sesambungan kang raket utawa kang nggambarake sakabehe kanggo saperangan kang
wis disarujuki lan dingerteni masyarakat. Metonimi logikal yaiku
tembung-tembung kang digunakake sajrone basa kang nduweni sesambungan jeneng
pangriptane utawa kang ngrembakake samubarang minangka tandha pangurmatan.
2. Titikane Metonimi Awujud Logikal
Saka andharan kasebut bisa
dingerteni titikane metonimi logikal yaiku sesambungan teges kang nggunakake
sesambungan jeneng pangriptane utawa sing ngrembaka minangka celukan kanggo nyebutake
tembung kang dikarepake,nduweni
sipat asosiatif lan panganggone kanthi cara figuratif, awujud
tembung aran, Lan wis lumrah dinggo ana masyarakat.
3. Pamerangane Metonimi Minangka Sesambungan
Teges
Wujude
sesambungan teges metonimi secara
umum miturut jinise bisa diperang dadi papat yaiku, metonimi adhedhasar panemu lan pangriptane (logikal),
metonimi adhedhasar wektu (temporal), metonimi adhedhasar panggonan (leksikal),
lan metonimi adhedhasar saperangan kanggo sakabehe.
1)
Metonimi
adhedhasar wektu (temporal) yaikui tindakan utawa kedadeyan kang bisa disulihi
marang samubarang sing bakal ngetutake utawa kedadeyan.
contone :
Agus ora melu Agustusan?
Tembung Agustusan asale saka tembung Agustus sing
nduweni teges sasi. Sasi Agustus kasebut
miturut bangsa Indonesia minangka sasi kamardhikan,
amerga ing tanggal 17
Agustus kasebut bangsa Indonesia merdhika saka panjajah. Dadi dina kamardhikan kasebut saiki dinggo
masyarakat kanggo ngenekake lomba-lomba.
2)
Metonimi
adhedhasar panggonan (spasial) yaiku bisa tuwuh amarga panggonan kang wis
dingerteni nganggo titikan atribut kang lumrah dinggo. Saengga masyarakat
sakiwa tengene bisa ngerti lan weruh pangonan kuwi saka titikan atribute kang
wis lumrah ana masyarakat. contone:
Soto Lamongan ning sandhinge bangjo lo enak!
Tembung Lamongan yaiku sejatine nduweni makna sawijine kabupaten,
nanging ing kene Lamongan nduweni jeneng
sawijine panganan khas lamongan, mula kuwi diarani soto Lamongan.
3)
Metonimi
adhedhasar saperangane kanggo sakabehe. Saperangan kanggo sakabehe diperang dadi loro yaiku saperangan kanggo sakabehe (pars pro toto) yaiku
saperangan utawa pakulinane sing onja sing diduweni saben wong sing dimaksud.
Tuladhane:
Nangdi ae awakmu kok ora tau ketok irungmu blas?
Tembung irungmu kuwi saperangane awak, mula saka kuwi
tembung irungmu saperangan kang makili sakabehe. Sesambungan sakabehe kanggo saperangan (totem
pro parte) yaiku nuduhake sakabehe objek
kamangka kang dimaksud saperangan.
Tuladhane:
Beh awakku lara kabeh.
Tembung awakku nuduhake sakabehe kanggo saperangan.
Perangane awak yaiku tangan, sirah, lan sikil.
Metonimi adhedhasar panemu lan pangriptane (logikal)
yaiku tembung-tembung kang digunakake sajrone basa
kang nduweni sesambungan jeneng pangriptane utawa kang ngrembakake samubarang
minangka tandha pangurmatan.
4)
Tuladhane:
Table 1. metonimi kang nduweni sesambungan logikal
|
No
|
Metonimi
|
Kang nemokake
|
Kang ngrembakake
|
|
1
|
Suzuki
|
+
|
-
|
|
2
|
Honda
|
+
|
-
|
|
3
|
Mukibat
|
+
|
-
|
|
4
|
Diesel
|
+
|
-
|
|
5
|
Slendro
|
+
|
-
|
|
6
|
Levis
|
+
|
-
|
|
7
|
Gillette
|
+
|
-
|
|
8
|
Kawasaki
|
+
|
-
|
|
9
|
Rafflesia
|
+
|
|
|
10
|
Mujair
|
+
|
-
|
|
11
|
Adidas
|
+
|
-
|
|
12
|
bakso Sidol
|
-
|
+
|
|
13
|
pithek Wak Soleh
|
-
|
+
|
|
14
|
soto ambengan Pak
Sadi
|
-
|
+
|
|
15
|
bakso Pak Kus
|
-
|
+
|
|
16
|
pecel Hj. Boeyatin
|
-
|
+
|
|
17
|
bebek Sayeki
|
-
|
+
|
|
18
|
soto Madura Wawan
|
-
|
+
|
|
19
|
rujak cingur Asmuni
|
-
|
+
|
|
20
|
sate klapa Ibu Asih
|
-
|
+
|
|
21
|
lontong balape Pak
Cipto
|
-
|
+
|
|
22
|
jus Farid
|
-
|
+
|
|
23
|
kopi Mak Pik
|
-
|
+
|
|
24
|
Cak Durhasim
|
-
|
+
|
|
25
|
Kopi cak mat
|
-
|
+
|
Saka dhata ana ndhuwur bisa dinggo tuladha sesambungan
logikal
Suzuki
1) Wong sing nganggo sepedha Suzuki kuwi Ludi.
Tembung Suzuki yaiku
nduweni teges sawijine merek sepedha montor saka Jepang. Tembung Suzuki kalebu
sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni sesambungan karo jeneng
pangriptane utawa panemune. Suzuki sing
nemokake yaiku Michio Suzuki saka Tokyo Jepang ing taun 1887. Suzuki ing kene
kang dimaksud dudu jenenge pawongan nanging barang kang ditemokake. Kanggo ngurmati
panemune mula jenenge panemu dinggo merek sepedha montor.
Honda
2) Sepedha honda mau banter ae.
Tembung Honda yaiku
nduweni teges sawijine merek sepedha montor saka Jepang. Tembung honda kalebu
sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni sesambungan karo jeneng
pangriptane utawa panemune. Honda sing nemokake yaiku Sachiro Honda saka
Shizuoka, Jepang ing taun 1906. Honda ing kene kang dimaksud dudu jeneng
pawongan nanging barang kang ditemokake. Kanggo ngurmati panemune mula jenenge
panemu dinggo merek sepedha montor.
mukibat
3) Iki tela mukibat, panganen!
Tembung mukibat kuwi
nduweni teges sawijine tela kaspe. Tembung tela mukibat kalebu sesambungan
teges metonimi logikal amarga nduweni sesambungan karo jeneng pangriptane utawa
panemune. Tembung mukibat asale saka jenenge pawongan kang nemokake jinise
tetuwuhan tela kaspe yaiku Mukibat. Mukibat ing kene kang dimaksud dudu jenenge
pawongan nanging barang kang ditemokake. Kanggo ngurmati panemune mula jenenge
panemu dinggo sawijine tetuwuhan yaiku tela mukibat.
Diesel
4) Bapakku
tuku diesel menyang Surabaya.
Tembung diesel yaiku sawijine piranthi kanggo nyedhot banyu. Tembung
diesel kalebu sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni sesambungan
karo jeneng pangriptane utawa panemune. Tembung diesel asale saka jenenge
pawongan kang nemokake yaiku Rudolv Diesel saka
Amerika Serikat taun 1897.
Diesel ing kene kang dimaksud dudu sawijine pawongan nanging barang kang
ditemokake Kanggo ngurmati panemune, mula barang iki diarani diesel lan nganti saiki isih
dianggo dening masyarakat.
Slendro
5) Gamelan sing slendro ora ana siji.
Tembung slendro yaiku sawijine titikane laras ing
gamelan. Tembung slendro kalebu sesambungan teges metonimi logikal amarga
nduweni sesambungan karo jeneng pangriptane utawa panemune. Tembung slendro
asale saka jenenge pawongan kang nemokake yaiku Raja Sayelendra. Slendro nuduhake
salah siji jinise gamelan Jawa. Slendro ing kene kang dimaksud kuwi dudu
jenenge sawijine pawongan nanging barang kang ditemokake. Kanggo ngurmati
panemune mula jenenge panemu dinggo jeneng sawijine jenise gamelan.
Adidas
6) Adhiku bar tuku sepatu adidas.
Tembung adidas yaiku sawijine merek sepatu bal-balan.
Tembung adidas kalebu sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni
sesambungan karo jeneng pangriptane utawa panemune. Tembung Adidas asale saka
jenenge pawongang kang nemokake sepatu bal-balan yaiku Adi Dessles. Adidas ing
kene kang dimaksud dudu jenenge sawijine pawongan nanging barang kang
ditemokake. Kanggo ngurmati panemune kuwi mula mereke diarani adidas.
Levis
7) bocah-bocah padha ngawe levis.
Tembung levis yaiku sawijine merek sawijine celana.
Tembung levis kalebu sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni
sesambungan karo jeneng pangriptane utawa panemune. Tembung Levis asale saka jenenge pawongan kang
nemokake celana levis yaiku Levi Strauss saka Kaliforniah. Levis ing kene kang
dimaksud dudu jenenge sawijine pawongan
nanging barang kabf ditemokake. Kanggo ngurmati panemune kuwi mula mereke
diarani levis.
Gillette
8) aku nitip tukokna Gillette.
Tembung Gillette yaiku sawijene piranthi kanggo cukur
brengos. Tembung gillette kalebu sesambungan teges metonimi logikal amarga
nduweni sesambungan karo jeneng pangriptane utawa panemune.Tembung Gillette
asale saka jenenge pawongan kang nemokake yaiku King C. Gillette. Gillette ing kene kang
dimaksud dudu sawijine jeneng pawongan nanging barang kang ditemokake. Kanggo ngurmati panemune
kuwi mula mereke diarani Gillette.
Rafflesia
9) Rizki pingin kembang rafflesia.
Tembung Raflesia yaiku sawijine jenis kembang kang ana
Indonesia. Tembung rafflesia kalebu sesambungan teges metonimi logikal amarga
nduweni sesambungan karo jeneng pangriptane utawa panemune. Tembung
Rafflesia asale saka jenenge pawongan
kang nemokake yaiku Rafflesia Arnoldii saka Inggris. Rafflesia ing kene kang
dimaksud dudu jenenge sawijine pawongan nanging tetuwuhan kang ditemokake.
Kanggo ngurmati panemune kuwi mula kembange diarani rafflesia.
Kawasaki
10) sepedha Kawasaki mau nabrak wit.
Tembung Kawasaki
yaiku nduweni teges sawijine merek sepedha
montor saka Jepang. Tembung kawasaki kalebu sesambungan teges metonimi logikal
amarga nduweni sesambungan karo jeneng pangriptane utawa panemune. Tembung
kawasaki asale saka jeneng pawongan kang
nemokake yaiku Shozo Kawasaki saka Jepang ing taun 1906. Kawasaki ing kene kang
dimaksud dudu jenenge sawijine pawongan nanging barang kang ditemokake. Kanggo ngurmati
panemune mula jenenge panemu dinggo merek sepedha montor, yaiku diarani
kawasaki.
Mujair
11) Azis mau mancing oleh iwak mujair.
Tembung mujair
yaiku nduweni teges sawijine arane iwak. Tembung mujair kalebu sesambungan
teges metonimi logikal amarga nduweni sesambungan karo jeneng pangriptane utawa
panemune. Tembung mujair asale saka jeneng pawongan kang nemokake yaiku Pak
Moedjair. Mujair ing kene kang dimaksud dudu jenenge sawijine pawongan nanging
barang kang ditemokake. Kanggo ngurmati panemune mula jenenge panemu dinggo jeneng sawijine
arane iwak yaiku mujair.
Bakso Sidol
12) Arif mau bar tuku bakso Sidol.
Gatra bakso Sidol yaiku nduweni teges sawijine
pangganan sing ana penthole, tahune lan ana duduhe. Tembung bakso Sidol kalebu
sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni sesambungan karo jeneng pangrembakane.
Gatra sidol asale saka jeneng pawongan sing adol utawa sing ngrembaka yaiku
H.Sidol. H. Sidol kang dimaksud kuwi dudu jenenge sawijine pawongan nanging
barang kang sing didol. Kanggo ngurmati sing ngrembaka mula baksone kuwi
diarani bakso Sidol.
Pithek Wak Soleh
13) Rek bukane pasa ayo ning pithek Wak Soleh?
Gatra pithek
Wak Soleh yaiku nduweni teges sawijine warung sing adol pithek bakar ana
dhaerah pasuruan kang rameh banget. Tembung pithek Wak Soleh kalebu sesambungan
teges metonimi logikal amarga nduweni sesambungan karo jeneng pangrembakane.
Gatra pithek Wak Soleh asale saka
jenenge pawongan sing adol utawa sing ngrembaka yaiku H.soleh saka Pandaan,
Pasuruan. Wak sholeh ing kene kang dimaksud dudu jenenge sawijine pawongan
anaging barang kang didol. Kanggo ngurmati sing ngrembaka utawa sing adol mula
warung pitheke mau diarani pithek wak soleh.
Soto Pak Sadi
14) Andi menawa dolan ning Surabaya mampira ning soto Pak
Sadi.
Gatra soto pak
sadi yaiku nduweni teges sawijine warung sing adol soto sing ana dhaerah
Ambengan, Surabaya. Tembung soto Pak Sadi kalebu sesambungan teges metonimi
logikal amarga nduweni sesambungan karo jeneng pangrembakane. Gatra soto Pak
Sadi asale saka jenenge pawongan sing adol utawa sing ngrembaka soto yaiku Pak
Sadi. Pak sadi ing kene kang dimaksud dudu jenenge sawijine pawongan nanging
barang kang didol. Kanggo ngurmati sing ngrembaka utawa sing adol mula warung
soto mau diarani soto Pak Sadi.
Bakso Pak Kus
15) Bakso Pak Kus kuwi pancen wenak!
Gatra bakso Pak Kus yaiku nduweni teges sawijine
warung sing adol. Tembung bakso Pak Kus kalebu sesambungan teges metonimi
logikal amarga nduweni sesambungan karo jeneng pangrembakane. Gatra bakso Pak
Kus asale saka jeneng pawongan sing adol utawa sing ngrembaka yaiku Pak Kus.
pak Kus ing kene kang dimaksud dudu jeneng sawijine pawongan nanging sing adol.
Kanggo ngurmati sing ngrembaka mula baksone diarani bakso Pak Kus.
Pecel Hj. Boeyatin
16) Bengi-bengi ngene iki enake tuku pecele hj. Boeyatin.
Gatra pecel hj. Boeyatin yaiku nduweni teges sawijine
warung sing adol pecel. Tembung pecel hj.Boeyatin kalebu sesambungan teges
metonimi logikal amarga nduweni sesambungan karo jeneng pangrembakane. Gatra
pecel hj.Boeyatin asale saka jeneng pawongan sing adol utawa sing ngrembaka
yaiku hj.Boeyatin. Hj. Boeyatin ing kene kang dimaksud dudu jenenge sawijine
pawongan anaging barang kang didol. kanggo ngurmati sing ngrembaka mula
pecele diarani pecel hj.Boeyatin.
Bebek Sayeki
17) Bebek Sayeki kuwi regane murah tur enak!
Gatra bebek
Sayeki yaiku nduweni teges sawijine warung sing adol bebek penyet. Tembung
bebek Sayeki kalebu sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni
sesambungan karo jeneng pangrembakane. Gatra bebek Sayeki asale saka jeneng pawongan sing adol utawa
sing ngrembaka yaiku Sayeki. Sayeki ing kene kang dimaksud kuwi dudu jenenge
sawijine pawongan anaging barang kang didol. kanggo ngurmati sing ngrembaka
mula warunge kuwi diarani bebek sayeki.
Soto Wawan
18) Soto Madura Wawan beda karo soto sing liyane.
Gatra soto Madura Wawan yaiku nduweni teges sawijine
warung sing adol soto sing ana dhaerah Surabaya. Tembung soto Wawan kalebu
sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni sesambungan karo jeneng
pangrembakane. Gatra soto Madura Wawan
asale saka jenenge pawongan sing adol utawa sing ngrembaka soto yaiku
Wawan. Wawan ing kene kang dimaksud dudu
jenenge sawijine pawongan nanging barang kang didol. Kanggo ngurmati sing
ngrembaka utawa sing adol mula, warung soto mau diarani soto Madura Wawan.
Rujak cingur Asmuni
19) Udan-udan ngene
iki enake mangan rujak cingur Asmuni.
Gatra rujak
cingur Asmuni yaiku nduweni teges sawijine warung sing adol rujak cingur sing
ana Jl. Raya Jati Pasar, Surabaya. Tembung rujak cingur Asmuni kalebu
sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni gegayutan karo jeneng
pangrembakane. Gatra rujak cingur Asmuni asale saka jeneng pawongan sing adol
utawa sing ngrembaka rujak cingur yaiku Asmuni. Asmuni ing kene kang dimaksud
dudu jenenge sawijine pawongan nanging barang kang didol. Kanggo ngurmati sing
ngrembaka mula, warung rujak cingur
diarani rujak cingur Asmuni.
Sate klapa Ibu Asih
20) Jaki ayo tuku
sate klapa Ibu Asih?
Gatra sate
klapa Ibu Asih yaiku nduweni teges sawijine warung sing adol sate klapa sing
ana Jl. Walikota Mustajab, Gubeng, Surabaya. Tembung sate klapa Ibu Asih kalebu
sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni gegayutan karo jeneng
pangrembakane. Gatra sate klapa Ibu Asih
asale saka jeneng pawongan sing adol utawa sing ngrembaka sate klapa yaiku Ibu
Asih. Ibu Asih ing kene kang dimaksud dudu jenenge sawijine pawongan anaging
barang kang didol. Kanggo ngurmati sing ngrembaka mula warung sate klapa diarani sate klapa Ibu Asih.
Lontong balap Pak Cipto
21) Arif, awakmu
gak tau mangan lontong balape Pak Cipto, wenak lo !
Gatra lontong
balap Pak Cipto nduweni teges sawijine warung sing adol lontong balap sing ana
Jl. Gubeng Kartajaya Raya, Surabaya. Gatra
lontong balap Pak Cipto kalebu sesambungan teges metonimi logikal amarga
nduweni gegayutan karo jeneng pangrembakane. Tembung lontong balap Pak Cipto
asale saka jeneng pawongan sing adol utawa sing ngrembaka sate klapa yaiku Pak
Cipto. Pak Cipto ing kene kang dimaksud dudu jenenge sawijine pawongan nanging
barang kang didol. Kanggo ngurmati sing ngrembaka mula warung lontong balap diarani lontong balap Pak Cipto.
Jus Farid.
22) Andre bar
kuliah ayo tuku jus Farid.
Gatra jus Farid
nduweni teges sawijine warung sing adol jus sing ana dhaerah Lidah Wetan,
Surabaya. Tembung jus Farid kalebu sesambungan teges metonimi logikal amarga
nduweni gegayutan karo jeneng pangrembakane. Gatra jus Farid asale saka jeneng pawongan sing
adol utawa sing ngrembaka jus yaiku Farid. Farid ing kene kang dimaksud dudu
jenenge sawijine pawongan anaging barang kang didol. Kanggo ngurmati sing
ngrembaka mula warung jus diarani jus Farid.
Kopi Wak Pik.
23) Ayo dolan nang
kopi Wak Pik.
Gatra kopi Wak
Pik nduweni teges sawijine warung sing adol kopi sing ana dhaerah Sidoarjo. Tembung kopi Wak Pik kalebu
sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni gegayutan karo jeneng pangrembakane.
Gatra kopi Wak Pik asale saka jeneng pawongan sing adol utawa
sing ngrembaka kopi yaiku Wak Pik. Wak Pi king kene kang dimaksud dudu jenenge
sawijine pawongan nanging barang kang didol. Kanggo ngurmati sing ngrembaka
mula warung kopi diarani kopi Wak Pik.
Cak Durhasim
24) Arep nangdi
cak, arep nang Cak Durhasim ta?
Tembung Cak Durhasim nduweni teges sawijine gedhung
utawa panggonan sing biyasane dinggo pagelaran kesenian dhaerah Surabaya..
Tembung Cak Durhasim kalebu sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni
sesambungan karo jeneng pangrembakane.
Tembung Cak Durhasim iki asale saka jeneng pawongan sing dadi seniman
ana dhaerah Surabaya yaiku Cak Durhasim. Kanggo ngurmati Cak Durhasim mula sawijene gedhung sing ana Surabaya diarani
gedhung Cak Durhasim.
Kopi cak mat
25) Ayo melu aku nang
kopi cak mat.
Gatra kopi cak mat yaiku nduweni teges sawijine warung
sing adol kopi ana dhaerah Lidah Wetan, Surabaya. gatra kopi Cak mat kalebu
sesambungan teges metonimi logikal amarga nduweni gegayutan karo jeneng
pangrembakane. Gatra kopi Cak Mat asale saka jeneng pawongan sing adol utawa
sing ngrembaka kopi yaiku Cak Mat. Cak Mat ing kene kang dimaksud dudu jenenge
sawijine pawongan nanging barang kang didol. Kanggo ngurmati sing ngrembaka
mula warung kopi diarani kopi Cak Mat.
Pamerange sesambungan awujud logikal bisa diperang
dadi loro, yaiku arane barang amerga wong kang nemokake lan arane barang amerga
wong kang ngrebakake.
Dhata 2. metonimi logikal arane barang amerga wong
kang nemokake
|
No
|
Metonimi
|
Kang nemokake
|
Kang ngrembakake
|
|
1
|
Suzuki
|
+
|
-
|
|
2
|
Honda
|
+
|
-
|
|
3
|
Rafflesia
|
+
|
-
|
|
4
|
Diesel
|
+
|
-
|
|
5
|
Slendro
|
+
|
-
|
|
6
|
Levis
|
+
|
-
|
|
7
|
Gillette
|
+
|
-
|
|
8
|
Kawasaki
|
+
|
-
|
|
9
|
Adidas
|
+
|
-
|
|
10
|
Mukibat
|
+
|
-
|
|
11
|
Mujair
|
+
|
-
|
Saka tabel ana nhuwur iki kalebu pamerangan arane
barang amerga wong kang nemokake. Kabeh iki dinggo alat manungsa gawe gampangne
pakaryane wong.
Dhata 3. Metonimi Logikal wong kang ngrembakake
|
No
|
Metonimi
|
Kang nemokake
|
Kang ngrembakake
|
|
1
|
Dr, Soetomo
|
-
|
+
|
|
2
|
bakso sidol
|
-
|
+
|
|
3
|
pithek wak soleh
|
-
|
+
|
|
4
|
soto ambengan pak
sadi
|
-
|
+
|
|
5
|
bakso pak kus
|
-
|
+
|
|
6
|
pecel hj. Boeyatin
|
-
|
+
|
|
7
|
bebek ayam sayeki
|
-
|
+
|
|
8
|
soto Madura wawan
|
-
|
+
|
|
9
|
cak Durhasim
|
-
|
+
|
|
10
|
rujak cingur Asmuni
|
-
|
+
|
|
11
|
sate klapa Ibu Asih
|
-
|
+
|
|
12
|
lontong balap Pak
Cipto
|
-
|
+
|
|
13
|
jus Farid
|
-
|
+
|
|
14
|
kopi Mak Pik
|
-
|
+
|
C. Dudutan
Saka andharan ing ndhuwur bisa didudut yen metonimi
awujud logikal ing basa Jawa kedadeyan amarga nduweni sesambungan karo jeneng
pangriptane utawa jeneng sing ngrembakake barang. Mula saka kuwi mau jeneng
pangriptane utawa jeneng pangrembakane dinggo jeneng panemuane utawa sing
ngrembakake kanggo ngurmati wong sing nemokake barang utawa panggon kasebut.
Banjur metonimi logikal ing basa Jawa kuwi bisa
diperang dadi loro yaiku arane barang
amerga wong kang nemokake lan arane barang amerga wong kang ngrembaka. Titikane
yaiku sesambungane tegese adhedhasar sipat asosiatif lan panganggone
kanthi cara figuratif, Nduweni sesambungan karo jeneng utawa
pangriptane, awujud tembung aran, lan tembung-tembunge wis lumrah dinggo masyarakat jawa.
KAPUSTAKAN
Djayasudarma,
Fatimah. 2009. Semantik 1 Makna Leksikal
dan Gramatikal. Bandung: PT.Refika Adifaka
Kridalaksana,
Harimurti. 2011. Kamus Linguistik (edisi 4). Jakarta: Gramedia
Pustaka Utama
Padmosoekotjo,S. 1956. Sarine
Basa Jawa. Jakarta:
Kolff
Parera, J.D. 2004. Teori
Semantik. Jakarta: Eirlangga
Pateda, Mansoer. 2001. Semantik
Leksikal (edisi kedua). Jakarta: Rineka Cipta
Tarigan,
Henry Guntur. 1985. Penganjar Sematik.
Bandung: Angkasa Anggota IKAPI
Ullman,
Stephen. 2009. Semanties An Introduction
to the Science of Meaning (diadoptasi dening Sumarsono).
Yogyakarta: Pustaka Pelajar.
Wijana,
I Dewa Putu.2011. Semantik: Teori lan Analisise.
Surakarta: Yuma Pustaka
