MERONIMI
SUBSTANTIF ING BASA JAWA
Siti
Ma’rifatus Solikah
12020114202
2012C
A.
Purwaka
Meronimi kalebu sesambungan teges saperangan kanggo sakabehe. Iki
minangka wujud sesambungan sing arupa nyulihi samubarang kanggo aran utawa
jeneng saka perangane kasebut. Meronimi nduweni perangan kang cacahe ana 6
yaiku isi kanggo wadhah/substantif, kang didarbeni kanggo pandarbe/atributif,
wakil kanggo kang diwakili, saperangan kanggo sakabehe, sakabehe kanggo
saperangan, lan institusi kanggo papan. Meronimi substantif lumrahe
bisa ditemokake ana sajrone cecaturan saben dina. Kadhang kala meronimi substantif
bisa ndadekake jumbuhe teges ing sajrone cecaturan. Iki disebabake amarga
antarane pamicara klawan mitra wicara durung ngerteni apa kuwi meronimi substantif.
Meronimi substantif minangka
perangan sing narik kawigaten, amarga perangan iki nyebutake perangan kang
ngganteni samubarang liya kang ana ing sanjabane samubarang kang diganteni. Ing
makalah iki bakal dijlentrehake ngenani meronimi substantif kanthi rowa maneh.
Andharan uga diwenehi tuladha-tuladha sing nduweni sesambungan karo topik.
Makalah iki diajab, mligine mahasiswa Basa Jawa bisa nggunakake minangka
referensi. Saliyane iku supaya bisa ngerteni titikane meronimi substantif.
Dhasar kanggo njlentrehake meronimi substantif
kasebut yaiku andharan-andharane para ahli ngenani meronimi lan kanthi analisis
komponen. Cara iki trep kanggo nintingi sesambungan makna antarane isi lan wadhah. Carane yaiku nglumpukake dhata-dhata
sing ana sesambungane karo saperangan kanggo sekabehe/meronimi. Kanthi analisis
kaya mangkono mau dikarepake bisa dingerteni sesambungan makna mligine meronimi
substantif ing basa Jawa kanthi gamblang. Saliyane iku uga bisa nambahi seserepan
kanggo nyinaoni bab meronimi.
B.
Andharan
Kaya kang wis
diandharake ing ndhuwur, makalah iki bakal ngrembug ngenani meronimi isi kanggo
wadhah kanthi cetha.
1. Tegese
Meronimi
Miturut Djajasudarma (2013:88), meronimi
yaiku kalebu salah sijine sesambungan inklusi, unsure leksikal sing nggambarake
bageyan-sakabehane bab. Meronimi uga diarani partonimi, lan makna sakabehane
diarani holonim. Ing kene meronimi nduweni wujud rembung aran.
|
 |
Saka gambar ing ndhuwur
bisa diandharake yen awak kuwi kalebu ing holonim, banjur gembung, sirah,
tangan lan sikil kalebu meronimi. Kaya kang wus diandharake ing sadurunge,
meronimi ora asipat rong arah, nanging asipat saarah. Gembung meronim saka
awak, nanging awak dudu meronim saka gembung. Dadi meronimi kuwi bageyan saka
apa kang gegayutan karo holonim. Ing bab iki meronim beda karo hiponim.
Pambedane yaiku kaya tuladha, yen sajrone hiponimi kucing kalebu kewan, banjur
meronimi gembung kalebu ing perangane awak. Dadi yen hiponimi yaiku anane
tembung (unsur leksikal) kang tegese ana ing sangisore teges tembung liyane,
yen meronimi yaiku anane tembung (unsur leksikal) kang kalebu ing bageyan saka
tembung liyane.
Miturut Crystal
(1997:239) meronimi yaiku sesambungan ‘bageyan’ lan ‘sakabehane’. Sajrone
meronimi, bisa dijlentrehne miturut unsur-unsur pamangune. Dadi unsur-unsur kudu
jangkep supaya bisa kawangun (denotasi, konotasi, referensi, relasi, relasi
makna, homonimi, polisemi, sinonimi, anonym, hiponim).
Banjur miturut Saeed
(2000:70) meronimi yaiku sesambungane makna sing digunakake kanggo nggambarake
gegayutan bageyan-sakabehane. Andharan iki trep karo asale tembung meronim saka
basa Yunani, yaiku meros ‘bageyan’
lan onima ‘jeneng’.
Cruse (1995:162)
nggayutake meronimi karo holonimi. Yen X
meronim saka Y, mula Y holonim saka X. tuladhane: kaca meronim saka
buku, dene buku holonim saka kaca.
Saka andharan-andharan
miturut para ahli, bisa didudut menawa meronimi kalebu jinise sesambungan
makna sing nggambarake bageyan-sekabehane bab. Meronimi nduweni teges wantah, asipat saarah,
lan awujud tembung aran. Meronimi uga diarani partonimi, lan makna sakabehane
diarani holonim. Meronimi beda karo hiponim, yen ing hiponim ngandharake jinis
dene ing meronim ngandharake bagiyan. Kaya tuladha ing hiponim kucing kalebu
jinis kewan, yen ing meronim tangan kalebu bageyan saka awak.
1.
Titikane Meronimi
Meronimi kalebu leksikal
lan nduweni teges wantah. Nduweni wujud tembung aran lan asipat saarah, bisa
digambarake kaya ing ngisor iki:
A
B
Yen tembung A ana gegayutan holonim
karo tembung B, kamangka tembung B nduweni gegayutan meronimi karo tembung A,
kekarone bisa diarani gegayutan saarah. Tuladhane:
A B
(awak) (tangan)
Yen A minangka awak lan B minangka
tangan. Ing kene tangan mujudake perangan saka awak nanging awak dudu perangan
saka tangan. Dadi sesambungan teges iki nduweni sipat saarah.
3. Perangan-Perangane Meronimi
a.
Isi kanggo Wadhah/Substantif
Sesambungan antarane isi lan wadhah
kang nuduhake sesambungan antarane isi/samubarang kanggo wadhahe.
Tuladhane: Bu, kopi setunggal!
Tuladha
ing ndhuwur mujudake kahanane pawongan sing ana ing warung. Gatra kasebut kerep
digunakake lan sejatine nduweni sesambungan meronimi. Kaya tuladha ing ndhuwur
gatra kopi setunggal, tembung “setunggal” sajrone tuturan kasebut nduweni teges
kopi kang akehe sacingkir/sagelas. Tuladha ing ndhuwur nuduhake sesambungan
antarane kopi (isi) karo cingkir/gelas.
b.
Kang Didarbeni kanggo Pandarbe/Atributif
Kang didarbeni kanggo pandarbe yaiku
saperangan sipate utawa solah bawane sawijine bab bisa ngganteni sekabehe bab.
Tuladhane: Aku mambengi ketemu sing nggawe topi putih kae. Gatra “topi putih”
ing tuladha kasebut nuduhake wong sing nganggo topi putih.
c.
Wakil kanggo Makili Maujud
Tuladhane: SMA 5 Surabaya menang lomba campursari Jawa Timur. SMA 5 Surabaya
yaiku salah sawiine SMA kang menang nalika lomba campursari ing Jawa Timur.
Sejatine dudu kabeh siswa sing ana ing SMA 5 Surabaya kang menang lomba
campursari. Nanging wakil saka siswa SMA 5 Surabaya kang menang lomba
campursari kasebut, ora liya ya peserta kang melu lomba campursari.
d.
Saperangan kanggo Sakabehe/Pars Pro toto
Saperangan kanggo sakabehe yaiku
nuduhake saperangan objek kanggo nuduhake sakabehe objek. Tuladhane: Nonong
mau wis mangan apa durung Sri?
Nonong yaiku kahanane perangan saka
sirah yaiku bathuk sing amba, nanging sajrone ukara ing ndhuwur, tembung nonong
ngganteni pawongan kang bathuke amba, saengga pawongan kang bathuke amba iku
mau nduweni ciri, mula saka ciri kang bathuke amba iku mau, pawongan iku mau
diceluk nonong kanggo ngganteni pawongan.
e.
Sakabehe kanggo Saperangan/Totem Pro Parte
Sesambungan sakabehae kanggo
saperangan yaiku nuduhake sakabehe objek kamangka kang dimaksud saperangan.
Tuladhane: Bapak nambalne sepedha motore
sing kenek paku.
Tuladha ing ndhuwur mujudake
sesambungan meronimi. Ing kene sejatine sing ditambalne yaiku ban sepedha
motore. Ban minangka saperangan saka motor, mula bapak ngandharake yen dheweke
lagi nambalne sepedha motore, senajan kang ditambalne iku dudu sepedhae. Ban
minangka perangan sing makili sepedha motor.
f.
Institusi kanggo Papan
Tuladhane:
Persebaya menang 2-1 musuh Persik. Saka ukara kasebut bisa dijlentrehake yen
Persebaya lan Persik saperangan masyarakat kutha Surabaya lan Kediri sing dadi
wakil utawa makili kesebelasan kutha Surabaya lan Kediri. Dadi tembung
Persebaya lan Kediri iku ngganteni kutha. Persebaya ngganteni Kutha Surabaya
lan Persik ngganteni Kutha Kediri.
4.
Tegese Meronimi Substantif
Meronimi Substantif yaiku sesambungan teges saperangan
kanggo sakabehe kang nuduhake sesambungan antarane isi/samubarang kanggo wadhahe.
Wadhah sing dimaksud ing kene yaiku perangan sing gedhe saka perangan sing disebutake.
Perangan sing disebutake kuwi minangka isine.
5.
Titikane Meronimi Substantif
a. Awujud gatra utawa
ukara
b. Nduweni sesambungan
karo kahanan ing sanjabane
c. Lumaku ing
masyarakat/umum digunakake utawa dipocapake dening masyarakat.
6.
Pamerange Meronimi Substantif
Miturut
cacahe/jumlah meronimi substantif diperang dadi loro yaiku bisa dietung lan ora
bisa dietung.
a. Meronimi Substantif sing
Bisa Dietung
Meronimi substantif bisa dietung yaiku
sesambungan teges saperangan kanggo sakabehe sing ngganteni samubarang kang ana
ing sanjabane kanthi nyebutake samubarang kang ana ing sanjerone. Samubarang
kang ngganteni mau cacahe bisa dietung. Kanggo luwih cethane ing ngisor iki
tuladhane.
1). Bukaen kaca limalas,
banjur wacanen sing temen!
Tuladha (1) nuduhake manawa siswa
diutus dening gurune supaya mbukak kaca limalas banjur diutus maca. Ing kene
siswa wis ngerteni yen gurune ngutus mbukak buku kaca limalas banjur diutus
maca. Tembung “kaca” ing ndhuwur nuduhake isi saka buku lan cacahe bisa
dietung, dene buku minangka wadhah saka kaca/isi. Ing kene kaca ngganteni buku.
Mula tanpa guru ngomong tembung buku sangarepe gatra kaca limalas, siswa wis
padha mangerti, amarga bab iki wis lumrah lan wis dadi pakulinan ing saben
dinan,
2). Krupuke tutupen
Njar, mengko mlempem!
Tuladha (2) nuduhake manawa ana
pawongan sing dikongkon nutup krupuk. Ing kene sing dikarepake ditutup yaiku
wadhah sing dinggo wadhah krupuk. Nanging pawongan sing ngongkon mau mung
ngomong tutupen krupuke, tanpa ana tembung kang mujudake wadhah kayadene toples,
bleg, utawa rodhong. Kanthi kaya mangkono pawongan kang dikongkon wis ngerteni
apa kang dikarepake yaiku nutup toples utawa sing dinggo wadhah krupuk mau
ditutup supaya ora mlempem. Ing kene tembung krupuk (isi) sing cacahe bisa
dietung ngganteni toples (wadhah).
3). Perkutute kae
kereken dhisik, Le!
Tuladha (3) nuduhake manawa ana
pawongan sing dikongkon ngerek perkutut. Ing kene sing dikarepake dikerek yaiku
kurungan sing neng njerone ana perkutute. Nanging pawongan sing ngongkon mau
mung ngomong perkutute kae kereken, kamangka sing kudune dikerek yaiku
kururngane, nanging pawongan sing dikongkon wis ngerteni apa kang dikarepake.
ing kene tembung perkutut (isi) sing cacahe bisa dietung ngganteni kurungan
(wadhah).
4). Bapak negor gedhang
sing ana ing mburi omah.
Tuladha (4) nuduhake manawa bapak
negor gedhang sing ana ing mburi omah. Ing kene sing dikarepake yaiku negor wit
gedhang. Tanpa ana tembung “wit” sangarepe tembung “gedhang” kabeh wis ngerteni
yen sing ditegor kuwi wite dudu gedhange. Amarga wis dadi pakulinan dadi tanpa
nyebutake “wit” sangerepe “gedhang” kabeh wis ngerteni maksude. Ing kene
gedhang (isi) sing cacahe bisa dietung ngganteni wit (wadhah).
5). Ati-ati Jhon yen
menek klapa!
Tuladha (5) nuduhake manawa jhon menek
klapa. Ing kene sing dikarepake yaiku menek wit klapa. Tanpa ana tembung “wit”
sangarepe tembung “klapa” kabeh wis ngerteni yen sing dipenek kuwi wite dudu
klapane. Amarga wis dadi pakulinan dadi tanpa nyebutake “wit” sangerepe “klapa”
kabeh wis ngerteni maksude. Ing kene klapa (isi) sing cacahe bisa dietung
ngganteni wit (wadhah).
b.
Meronimi Substantif sing Ora Bisa Dietung
Meronimi substantif bisa dietung yaiku
sesambungan teges saperangan kanggo sakabehe sing ngganteni samubarang kang ana
ing sanjabane kanthi nyebutake samubarang kang ana ing sanjerone. Samubarang
kang ngganteni mau cacahe ora bisa dietung. Kanggo luwih cethane ing ngisor iki
tuladhane.
6). Des banyune entasen
dhisik!
Tuladha (6) nuduhake menawa ana
pawongan sing dikongkon ngentas banyu. Ing kene sing dimaksud dening pawongan
sing ngongkon ngentas banyu mau yaiku ngentas panci utawa dandang sing njerone
banyu. Ing kene Desi wis ngerteni yen sing dientas mau pancine/dandange, senajan
pawongan sing ngongkon mau ngomong banyu. Amarga neng njero panci/dandang mau
isine banyu. Ing kene banyu, cacahe ora bisa dietung (isi) bisa ngganteni
panci/dandang (wadhah).
7).
Ayo melu aku ngisi bensin.
Tuladha (7) nuduhake menawa pawongan
ngajak ngisi bensin. Ing kene sing dikarepake yaiku sepedha motore diisi
bensin. Ing kene bensin (isi) sing cacahe ora bisa dieting ngganteni sepedha
motor (wadhah). Ukara kaya tuladha ing ndhuwur wis lumrah dipocapake dening
masyarakat, senajan ukara kasebut sejatine luput nanging ora digatekake. Amarga
wis dadi pakulinan lan wis akeh sing padha ngerti yen ngisi bensin kuwi tegese
sepedha motore diisi bensin.
8). Ratna nggawa dhawet
loro mau.
Tuladha (8) nuduhake menawa Ratna
nggawa dhawet loro. Ing kene dudu dhawete sing cacahe loro nanging wadhahe
embuh kuwi gelas utawa mangkok. Ukara (8) kasebut nduweni teges yen sing digawa
dening Ratna kuwi dhawet sing ana ing njero wadhah, embuh kuwi gelas utawa
mangkok. Ukara kaya sing ana ing ndhuwur mau wis lumrah lan kerep dipocapake
dening masyarakat, mula senajan sejatine kurang trep nanging ora sepira
digatekake kaluputane. Ing kene dhawet (isi) cacahe ora bisa dietung, ngganteni
gelas utawa mangkok (wadhah).
9). Kopine nggoling
kesenggol tangane adhi.
Tuladha (9) nuduhake menawa kopi sing
disenggol adhi nggoling. Ing kene nduweni teges yen sabenere sing kesenggol
tangane adhi kuwi cingkir utawa gelas sing dadi wadhahe kopi. Ing kene kabeh
wis mangerteni yen sejatine ukara kasebut kurang trep amarga nyebutake isine
yaiku kopi sing kesenggol, kamangka sejatine sing kesenggol mau cingkir utawa
gelas kang minangka wadhahe kopi. Saka kene wis dimangerteni yen kopi (isi)
cacahe ora bisa dietung ngganteni cingkir utawa gelas (wadhah).
10). Mas baksone tambah
siji!
Tuladha (10) ing ndhuwur mujudake
kahanane pawongan sing ana ing warung. Gatra kasebut kerep digunakake lan
sejatine nduweni sesambungan meronimi. Kaya tuladha ing ndhuwur gatra baksone
tambah siji, tembung “siji” sajrone tuturan kasebut nduweni teges bakso kang
akehe samangkok. Sajrone tuladha ing ndhuwur nuduhake sesambungan antarane
bakso (isi) karo mangkok (wadhah). Ing kene cacahe bakso ora bisa dietung
amarga sajrone bakso isine macem-macem, dene sing bisa dietung kuwi wadhahe
kayadene samangkok, rong mangkok lan sapanunggale. Sajrone masyarakat bab sing
kaya mangkene wis dadi pakulinan utawa kerep dipocapake.
11). Las, jangane lodheh
ndang tumpangna kompor!
Tuladha (11) nuduhake menawa ana pawongan
sing ngongkon Lastri kanggo numpangne jangan lodheh ing kompor. Ing kene
nduweni teges yen sabenere sing ditumpangne kompor kuwi panci utawa wajan sing
isine ana jangane lodheh. Ukara kaya sing ana ing ndhuwur mau kabeh wis mangerteni yen sejatine ukara
kasebut kurang trep amarga nyebutake isine yaiku jangan lodheh sing
ditumpangne, kamangka sejatine sing dmau panci utawa wajan sing ditumpangne
kompor kang minangka wadhahe jangan lodheh. Saka kene wis dimangerteni yen
jangan lodheh (isi) cacahe ora bisa dietung ngganteni panci utawa wajan
(wadhah).
12). Segane wis dijabut
apa durung Din?
Tuladha (12) nuduhake pitakonan yen
segane wis dijabut apa durung. Ukara ing ndhuwur sejatine sing dijabut kuwi
magicom minangka wadhahe sega sing cope isih mancep. Ing kene mitra wicara
utawa sing dikongkon wis ngerteni apa kang dikarepake, senajan sejatine ukara
kasebut kurang trep amarga nyebutake isine yaiku sega. Kamangka sega kuwi ora
bisa dijabut, sing bisa dijabut kuwi magicom sing cope isih mancep mula dikongkon
njabut. Saka kene wis dingerteni yen sega (isi) cacahe ora bisa dietung
ngganteni magicom (wadhah).
13). Banyune mengko yen
wis kebek aja lali patenana ya!
Tuladha (13) nuduhake menawa banyune
aja lali dipateni yen wis kebek. Ing kene sejatine sing dimaksud dikon mateni
mau kran. Ukara ing ndhuwur nduweni teges menawa banyune wis kebek krane
dipateni. Nanging senajan ukara kaya mangkono kurang trep, nanging kerep
dipocapake dening masyarakat. Dadi wong sing dijak cecaturan wis mangerteni apa
kang dimaksud. Ora mungkin banyu kuwi mau dipateni, sing dipateni mesthi wae
krane. Saka kene wis dimangerteni yen banyu (isi) cacahe ora bisa dietung
ngganteni kran (wadhah).
14). Cat aga warna
birune siji Mas!
Tuladha (14) nuduhake menawa ana sing
njaluk cat aga warna biru siji. Ing kene sing dimaksud siji kuwi sakumplung.
Ukara kaya mangkono sejatine kurang trep, nanging kerep dipocapake dening
masyarakat. Dadi wong sing dijak cecaturan wis ngerteni apa kang dimaksud. Saka
kene wis dingerteni yen cat (isi) cacahe ora bisa dietung ngganteni kumplung
(wadhah).
15). Sega gorenge
setunggal malih Bu!
Tuladha (15) ing ndhuwur mujudake
kahanane pawongan sing ana ing warung. Gatra kasebut kerep digunakake lan
sejatine nduweni sesambungan meronimi. Kaya tuladha ing ndhuwur gatra sega
gorenge setunggal malih tembung “setunggal” sajrone tuturan kasebut nduweni
teges sega goreng kang akehe sapiring utawa sabungkus (bungkus kertas). Sajrone
tuladha ing ndhuwur nuduhake sesambungan antarane sega goreng (isi) karo piring
(wadhah). Ing kene cacahe sega goreng ora bisa dietung amarga sajrone sega
goreng isine macem-macem, dene sing bisa dietung kuwi wadhahe kayadene
sapiring, rong piring utawa sawungkus, rong wungkus lan sapanunggale. Sajrone
masyarakat bab sing kaya mangkene wis dadi pakulinan utawa kerep dipocapake.
Mula kanthi nyebutake isine wis mesthi sawadhahe.
16). Berase morat-marit amarga kecanthol kawate kranjang.
Tuladha (16) nuduhake menawa berase
morat-marit amarga kecanthol kawate kranjang. Ing kene sejatine sing kecanthol
dudu berase nanging kresek utawa plastik kang dadi wadhahe. Ukara kaya sing ana
ing ndhuwur mau kabeh wis ngerteni yen
sejatine ukara kasebut kurang trep amarga nyebutake isine yaiku berase sing
morat-marit amarga kecanthol kamangka sejatine sing kecanthol kuwi kreseke kang
minangka wadhahe beras. Saka kene wis dingerteni yen beras (isi) cacahe ora
bisa dietung ngganteni kresek utawa plastik (wadhah).
17). Yu, kecap siji!
Tuladha (17) ing ndhuwur mujudake
kahanane pawongan sing ana ing warung utawa pasar. Gatra kasebut kerep
digunakake lan sejatine nduweni sesambungan meronimi. Kaya tuladha ing ndhuwur
gatra kecap siji, tembung “siji” sajrone tuturan kasebut nduweni teges kecap
sing akehe sabotol utawa saplastik. Sajrone tuladha ing ndhuwur nuduhake
sesambungan antarane kecap (isi) karo botol/plastik (wadhah). Ing kene cacahe
kecap ora bisa dietung dene sing bisa dietung kuwi wadhahe kayadene sabotol,
rong botol utawa saplastik, rong plastik lan sapanunggale. Sajrone masyarakat
bab sing kaya mangkene wis dadi pakulinan utawa kerep dipocapake. Mula kanthi
nyebutake isine wis mesthi sawadhahe.
18).
Sprite bukaen Man!
Tuladha (18) nuduhake manawa ana
pawongan sing ngongkon mbukak sprite. Sprite minangka ombenan sing ngemu soda.
Ing kene sing dikarepake dibukak yaiku botole. Nanging pawongan sing ngongkon
mau mung ngomong sprite bukaen tanpa ana tembung kang mujudake wadhah kayadene botol.
Kanthi kaya mangkono pawongan kang dikongkon wis ngerteni apa kang dikarepake
yaiku mbukak botol minangka wadhahe sprite. Ing kene tembung sprite (isi) sing
cacahe ora bisa dietung ngganteni botol (wadhah).
19).Aku arep
umbah-umbah, tulung guntingna rinsoku iki Yan!
Tuladha
(19) ing ndhuwur mujudake kahanane pawongan sing ngongkon ngguntingne rinsone.
Rinso minangka salah sijine sabun kanggo umbah-umbah. Gatra kasebut kerep
digunakake lan sejatine nduweni sesambungan meronimi. Kaya tuladha ing ndhuwur
gatra “guntingna rinsoku” sajrone tuturan kasebut nduweni teges menawa sing
digunting kuwi sejatine plastik minangka wadhahe rinso. Sajrone tuladha ing
ndhuwur nuduhake sesambungan antarane rinso (isi) karo plastik (wadhah). Ing
kene cacahe rinso ora bisa dietung. Sajrone masyarakat bab sing kaya mangkene
wis dadi pakulinan utawa kerep dipocapake. Mula kanthi nyebutake isine wis
mesthi sawadhahe.
20). Jajane bukaen Fa!
Tuladha (20) ing ndhuwur mujudake
kahanane pawongan sing ngongkon mbukak jajan. Gatra kasebut kerep digunakake
lan sejatine nduweni sesambungan meronimi. Kaya tuladha ing ndhuwur gatra “jajane
bukaen” sajrone tuturan kasebut nduweni teges menawa sing dibukak kuwi sejatine
plastik utawa toples minangka wadhahe jajan. Sajrone tuladha ing ndhuwur nuduhake
sesambungan antarane jajan (isi) karo plastik utawa toples (wadhah). Ing kene
cacahe jajan bisa dietung lan ora bisa dietung. Sajrone masyarakat bab sing
kaya mangkene wis dadi pakulinan utawa kerep dipocapake. Mula kanthi nyebutake
isine wis mesthi sawadhahe.
21). Shampone wis
disuwek Sari.
Tuladha (21) ing ndhuwur mujudake
kahanan menawa shampone wis disuwek Sari. Gatra kasebut kerep digunakake lan
sejatine nduweni sesambungan meronimi. Kaya tuladha ing ndhuwur gatra “shampone
wis disuwek” sajrone tuturan kasebut nduweni teges menawa sing disuwek kuwi sejatine
plastik minangka wadhahe shampo. Sajrone tuladha ing ndhuwur nuduhake
sesambungan antarane shampo (isi) karo plastik (wadhah). Ing kene cacahe sampho
ora bisa dietung, dene sing bisa dietung iku wadhahe. Sajrone masyarakat bab
sing kaya mangkene wis dadi pakulinan utawa kerep dipocapake. Mula kanthi
nyebutake isine wis mesthi sawadhahe.
22). Saose durung
dibolongi hlo Mbak.
Tuladha (22) ing ndhuwur mujudake
kahanan pawongan sing ngandhani menawa saose durung dibukak. Gatra kasebut
kerep digunakake lan sejatine nduweni sesambungan meronimi. Kaya tuladha ing
ndhuwur gatra “saose durung dibolongi” sajrone tuturan kasebut nduweni teges menawa
sing dibolongi kuwi sejatine botol minangka wadhahe saos. Sajrone tuladha ing
ndhuwur nuduhake sesambungan antarane saos (isi) karo botol (wadhah). Ing kene
cacahe saos ora bisa dietung, dene sing bisa dietung iku wadhahe. Sajrone
masyarakat bab sing kaya mangkene wis dadi pakulinan utawa kerep dipocapake.
Mula kanthi nyebutake isine wis mesthi sawadhahe.
Supaya
luwih gampang, tuladha-tuladha mau bisa diideleng ing tabel kaya sing ana ing
ngisor iki.
|
No.
|
Meronimi
|
Bisa
Dietung
|
Ora
Bisa Dietung
|
|
|
Isi
|
Wadhah
|
|||
|
1.
|
Kaca/halaman
|
Buku
|
+
|
-
|
|
2.
|
Krupuk
|
Rodhong/toples
|
+
|
-
|
|
3.
|
Perkutut
|
Kurungan
|
+
|
-
|
|
4.
|
Gedhang
|
Wit
|
+
|
-
|
|
5.
|
Klapa
|
Wit
|
+
|
-
|
|
6.
|
Banyu
|
Panci/dandang
|
-
|
+
|
|
7.
|
Bensin
|
Motor
|
-
|
+
|
|
8.
|
Dhawet
|
Cingkir/gelas
|
-
|
+
|
|
9.
|
Kopi
|
Cingkir/gelas
|
-
|
+
|
|
10.
|
Bakso
|
Mangkok
|
-
|
+
|
|
11.
|
Jangan lodheh
|
Panci/ wajan
|
-
|
+
|
|
12.
|
Sega
|
Magicom
|
-
|
+
|
|
13.
|
Banyu
|
Kran
|
-
|
+
|
|
14.
|
Cat
|
Kumplung
|
-
|
+
|
|
15.
|
Sega goreng
|
Piring/kertas
|
-
|
+
|
|
16.
|
Beras
|
Kresek/plastik
|
-
|
+
|
|
17.
|
Kecap
|
Botol/plastik
|
-
|
+
|
|
18.
|
Sprite
|
Botol
|
-
|
+
|
|
19.
|
Rinso
|
Plastik
|
-
|
+
|
|
20.
|
Jajan
|
Plastik/toples
|
+
|
+
|
|
21.
|
Shampo
|
Plastik
|
-
|
+
|
|
22.
|
Saos
|
Botol
|
-
|
+
|
C. Dudutan
Saka
andharan-andharan ing ndhuwur bisa didudut yen meronimi diperang dadi 6 yaiku
isi kanggo wadhah/substantif, kang didarbeni kanggo pandarbe/atributif, wakil
kanggo makili maujud, saperangan kanggo sekabehe, sekabehe kanggo saperangan,
lan institusi kanggo papan. Banjur perangan substantif diperang dadi loro yaiku
miturut cacahe ana sing bisa dietung lan ora bisa dietung.
Titikane
meronimi substantif yaiku awujud gatra utawa ukara, nduweni sesambungan karo
kahanan ing sanjabane lan lumaku ing masyarakat/umum digunakake utawa
dipocapake dening masyarakat.
Kapustakan
Aminuddin.
2001. Semantik, Pengantar Studi Tentang
Makna. Bandung: Sinar Baru Algensindo
Chaer,
Abdul.2003. Linguistik Umum.Jakarta:
Rineka Cipta
Chaer,Abdul.1989.Pengantar Semantik Bahasa Indonesia.Jakarta:Rineka
Cipta.
Djajasudarma,
T.Fatimah.2009. Semantik 1, Makna
Leksikal dan Gramatikal. Bandung: Revika Aditama
Djajasudarma,
T.Fatimah.2009. Semantik 2, Pemahaman
Ilmu Makna.Bandung: Revika Aditama
Djajasudarma,
T.Fatimah.2013. Semantik 2, Relasi Makna
Paradigmatik,Sintagmatik, dan Derivasional.Bandung: Revika Aditama
Muljana,
Slamet.1964. Semantik Ilmu Makna,
Jakarta: Djambatan
Pateda, Mansoer.
2001. Semantik Leksikal (edisi kedua).
Jakarta: Rineka Cipta
S.S,Daryanto. 1999. Kawruh Basa Jawa
Pepak. Surabaya : Apollo Lestari
Tidak ada komentar:
Posting Komentar